Бэз квітнеў сярод зімы

Мой цягнік прыйшоў у Брэст апоўначы. Было позна для таго, каб званіць, турбаваць каго-небудзь са знаёмых, разбіць камусьці ноч. Вырашыў перакантавацца на вакзале да раніцы, а затым электрычкай ехаць дадому.
Людзей у зале нямнога, святло прытушана, каб можна было драмаць. Раптам вялікі гурт людзей, што сядзелі непадалёку і напаўголаса гаманілі між сабою, сарваўся і з клункамі рушыў на выхад: мусіць, падалі іх цягнік.
Мы засталіся з дзядком удвух. Быў ён старанна паголены, у касцюме ў палоску і пры гальштуку, так што я ў адзін міг прызнаў у ім вясковага інтэлігента, найхутчэй настаўніка. Дзядок, мабыць, таксама зразумеў, што нам “кукаваць” разам да раніцы, і падсеў бліжэй да мяне.
У хуткім часе я ведаў, што завуць яго Уласам Міхайлавічам Клімаўцом (такое дзіўнае сёння імя атрымаў ад дзеда); што ён, і праўда, аж да сямідзесяці гадоў працаваў у самай глыбінцы Палесся, вёў урокі ў маленечкай школцы, скончыўшы яшчэ пры Сталіне Пінскае педвучылішча.
Далей вучыцца не сабраўся, бо вёска Замшаны мясцілася сярод балот, і, каб выбрацца нават у райцэнтр, неабходна было кіламетраў дзесяць пешшу прайсціся, а далей аўтобусам пад’ехаць. Улас Міхайлавіч увераваў: сюды, у гэткую глуш, і абаранкам нікога не завабіш.
Калі ж нарэшце трохі асушылі балоты, ён меў сям’ю і быў ужо ў сталым узросце, дык паступаць у інстытут, палічыў, пазнавата. Яму на падмогу, было, прыслалі дзяўчыну, але тая праз год вый-шла замуж і з’ехала, так што Клімавец зноў застаўся на ўсю малакамплектную школу адзін.
Моладзь тым часам пакідала вёску, дзяцей у школе год ад году менела. У рэшце рэшт застаўся адзін хлопчык. Выпусціўшы і яго, школа зачынілася. Яе перарабілі пад дом бытавых паслуг. Адзін раз у месяц сюды заязджае машына з райбыткамбіната, прывозіць не толькі коўдры, світары, фуфайкі, але й хлеб, іншыя прадукты.
– За сорак гадоў я перавучыў усіх дзетак, – крыва пасміхнуўся Клімавец, – і сам пасля пайшоў у адстаўку.
Мусіць, для таго, каб працягвалася наша гаворка, Улас Міхайлавіч спытаў, ці жанаты я.
– Пакуль што не. Я ж толькі чацвёрты курс скончыў. Яшчэ год вучыцца.
– Гэта правільна! – нечакана пахваліў мяне Клімавец. – Спачатку трэба самому моцна на ногі ўстаць, а затым ужо сям’ю заводзіць. Хаця па-ўсялякаму бывае ў жыцці. У мяне так не атрымалася: я пасля першага года работы ажаніўся…
Улас Міхайлавіч некалькі хвілін маўчаў, напэўна, абдумваючы, як прадоўжыць сваё апавяданне.
– Як толькі я прыехаў у Замшаны, вырашыў бліжэй пазнаёміцца з тымі, каго вучыць буду, а таксама з іх бацькамі. Зрабіў, так бы мовіць, падворны абход. У адной хаце ўрэзалася мне ў вочы невысокае дзеўчанё ў краплістай хустачцы. То была Соня Смольская – старэйшая сястра майго вучня Уладзіка.
Мусіць, вельмі доўга я разглядваў яе кірпаты носік, шчочкі з ямачкамі ды завостраны падбародак, бо аж увёў дзяўчыну ў чырвань. Соня заружавелася і збегла. Я таксама хуценька развітаўся і пайшоў са спадзяваннем болей аніколі не пераступаць іх парога, не бачыцца з Соняй.
Што мы тады ведалі пра каханне, пра пачуцці? Нічога. Соні ішоў васямнаццаты год, а я быў на год старэйшы. Са мною, нечакана заўважыў, пачало тварыцца нешта неверагоднае. Чым больш імкнуўся пераканаць сябе, што не жадаю сустракацца з дзяўчынай, тым часцей Соня прыходзіла ў мае думкі.
Калі нам усё-такі выпадала сустрэцца, я спехам кідаў ёй “дабрыдзень”, а Соня, заружавелая, ківала ў адказ галавой і паскарала крок. Ні запыніць, ні сказаць ёй добрае слова ў мяне не хапала смеласці.
У вёсцы нічога не схаваецца ад людскіх вачэй. У хуткім часе да мяне дайшла чутка, што я нібыта кахаюся з Соняй і хутка будуць заручыны.
А мы нават двух слоў адзін аднаму не сказалі. Ды на людскія вусны, кажуць, не накінеш хустку.
Я пачаў думаць, як мне знайсці дарогу да Сонінага сэрца, каб разам быць, і дзяўчына не пакрыўдзілася. У нейкім старым календары вычытаў, як можна падмануць прыроду.
Скажам, у лістападзе ці пачатку снежня стукнуць маразы ды снегам засыпле, а потым такая адліга, што не толькі снег растане, але й зямля адтае. Вось тады, калі выкапаць бэзавы куст, перасадзіць у цёплае месца і яшчэ паліваць, дык ён абманецца, распусціць пупышкі і да пачатку сакавіка можна мець кветкі.
Падобных зімаў у маім жыцці было не адна і не пяць. І тая такая ж. Выпаў снег, а пад Новы год цалкам растаў. Я загадзя збіў вялікую драўляную скрынку, паставіў у школьным калідоры, нанасіў зямлі, каб у выгадны час перасадзіць бэзавы куст, які летась цвіў.
У Замшанах любілі бэз. Ледзь не ля кожнай хаты раслі кусты. А як цвілі! І сінім, і фіялетавым, і белым, а ля школы – дык цэлыя зараснікі. Перасадзіў адзін куст у самаробную скрынку і паліваў.
На дварэ снег ды мароз, а ў школе пупышкі набрынялі, вось-вось лісцікі з’явяцца. А за імі – і суквецці. Перад Восьмым сакавіка я сказаў вучням, каб аб’явілі дома, што прыйду віншаваць жанчын са святам.
О, гэта была падзея для сяла! Ніхто ж ніколі жанчын не віншаваў, а тут літаральна кожнай дасталася квітнеючая галінка бэзу. Доўга пасля ў Замшанах гаманілі пра гэта.
Дасталося па бэзавай галінцы і Вользе Сяргееўне, Сонінай маме, і самой дзяўчыне. Яна здагадалася, дзеля каго ўсё гэта рабілася, і адмовілася браць. Яшчэ больш – уцякла ў суседні пакой.
Тут мне на дапамогу прыйшла Вольга Сяргееўна: яна ледзь не сілком вярнула дачку. “Бяры, – сказала, – гэта наш настаўнік, Уладзіка вучыць!” І тая ўзяла, ціха падзякавала.
Маючы такую падтрымку ў асобе маці, я расхрабрыўся: “Соня, сёння прывозяць фільм “Свінарка і пастух”. Можа, сходзім?” Дзяўчына маўчала. Ізноў узяла кіраўнічае стырно маці. “Свінарка і пастух”? – перапытала яна. – Дык, мусіць, гэта пра вёску? Мо пра такую, як у нас?” Я хуценька, бы пацвярджаючы, хітнуў галавою. “Пойдзем усе!” – безапеляцыйна заявіла Вольга Сяргееўна.
Мы сядзелі ўчацвярых: я, Уладзік, Вольга Сяргееўна і Соня. Музычная камедыя, і праўда, была пра вёску, нават пра некалькі паселішчаў: і горны аул, і далёкае рускае сяло. Там была зусім не наша вёска, згубленая між балот, але ад таго рамантычнага кахання, што было на экране, усе пакідалі залу ўзбуджаныя, шчаслівыя.
Цяпер нас бачыла разам ледзь не ўся вёска; мы пачалі сустракацца, не баючыся спаткацца з людзьмі. Праз два месяцы я прыйшоў прасіць у Вольгі Сяргееўны рукі яе дачкі. Як толькі скончыўся навучальны год, згулялі вяселле, і я перайшоў жыць да Смольскіх. І дагэтуль жыву. Трохі падладжваю хаціну – і жывём.
Вольгі Сяргееўны даўно ўжо няма. Дзеці нашы, як усе маладыя людзі, разляцеліся па гарадах, а мы ўдваіх з Соф’яй Станіславаўнай у градках корпаемся, чакаем, калі ж унукі да дзеда з бабай прыедуць. Балоты асушылі, гравійку насыпалі, аўтобус заходзіць, а іх ніяк не дачакаемся.
Улас Міхайлавіч глыбока ўздыхнуў, пэўна, ад таго, што ўнукі рэдка наведваюцца, а пасля пераадолеў сябе: усміхнуўся і нават нібы падміргнуў.
– Якая ў чэрвені ноч! – сказаў весела. – З гулькін нос. Не паспеў пра сваё жыццё расказаць, а ўжо світае. То пойдзем білеты браць…
Мы выйшлі з залы. На дварэ было ўжо светла, а на ўсходзе на небе гарэла чырвоная палоска. Гэта была самая кароткая летняя ноч. Мы купілі білеты і раз’ехаліся, каб, можа, болей ніколі не сустрэцца. Але ў маёй памяці застаўся той начлег на вакзале, калі выпала дакрануцца да чужога жыцця.

Поделиться ссылкой:

Popularity: 1%